عصر ظهور

*تصحیح  قرائت  های  افراطی  از  دین  

 همانطور  که   لحظه  گردید،  مشخصه  بارز  جریان  اخباری  گری  اعم  از  متقدم  و  متاخر  و  مکتب  تفکیک عقل  ستیزی  و  نص  گرایی  است  و   روشن  است  که  یکی  از  پیامدهای  بارز  تفکیکِ  روش  عقلی  از  روش  نقلی  و تاکید  بر  ارزش  و  اعتبار  روش  نقلی،  ظاهرگرایی  است.  بررسی  روایات  ائمه(ع)  نشان  می  دهد  که  ایات  قرآن کریم   ،دارای  باطن  بوده  و  تعداد  بطون  آیات  در  مورادی  تا  هفت  بطن  نیز  رسیده  است.(طبرسی1438 ،1   ،  031)وی  ژگی  معنای  باطنی  آن  است  که  به  راحتی  از  ظاهر  الفاظ  به  دست  نمی  آید.  با  این  وجود، مدافعان   جریان  اخباری  گری  و  مکتب  تفکیک  هر  گونه  حمل  معنا  بر   لف  ظاهر  آن  را«تاویل  »شمرده،  مردود می-   ،دانند.(حکیمی1305  ،06)گویی  تنها  معنای  معتبر   لم  همان  معنایی  است  که  از  ظاهر  الفاظ  استفاده می-   شود.  همین  ظاهرگرایی  سبب  گردیده  تا  میرزا   مهدی  اصفهانی  با  وجود  ویژگی  هایی  که  برای  روح شمرده   ،شده،  مانند  مواجهه  با  پروردگار،  روح  را  امری  مادی  بداند.(عبدی1362 ،30-   98   ،بنقل  از  اصفهانی1393 ، 6  )    درباره  روایات  نهی  از  تفسیر  به  رای،  که  اخباریها  از  آن  نهی  از  تفکر  و  تدبر  در  متون  دینی  و  عقلگرایی را  برداشت  می  کنند؛  باید  گفت  که  آنچه  از  ائمه(ع)  در  نفی  و  طرد  اجتهاد  نقل  شده  است،  به  صورت طبیعی   ،(بخاطر  فرهنگ  حاکم  در  آن  زمان[فرهنگ  ترویج  عقل  گرایی  اصیل(فیض  کاشانی1439  ،61  )]  و شان  صدور  این  روایات  ازمعصوم  (ع)  ناظ  ر  به  اجتهاد  به  رای  یا  اجتهاد  قیاسی  وفقهی  در  استنباط  احکام  شرعی و   ،موضعگیری  خاص  ائمه(ع)  در  برابر  افرادی  همچون  ابوحنیفه  است.(مجلسی1433  ،2 ،289-   269  )  از این  رو  می  بینیم  اصحاب  ائمه(ع)  و  اصولیان  متقدم  رساله  های  متعددی  در  نقد  و  ابطال  اجتهاد  به  رای نگاشتند؛  مانن  د  رساله«نقض  اجتهاد  الرای  علی  بن  راوندی  »  و«ابطال  القیاس  »،نوشته  ابو  سهل  نوبختی  (علیپور1385 ، 189-   219  ،)و  رساله  های  شیخ  مفید  در  نفی  قیاس  و  اجتهاد  به  رای  بوده  است.(  ر.ک:  نجاشی1395 ،366-  432  )بکار  بردن  واژه  اجتهاد  در  کنار  قیاس  خود  قرینه  روشنی  است  که  مراد  از  اجتهاد  در  این  روایات اجتهاد   به  رای  است.همچنین  روایات  ناهیه  ائمه(ع)  در  باب  اجتهاد  هرچند  به  صورت  مطلق  رسیده  است،  اما  به دلیل  .وجود  قدر  متیقن  در  مقام  تخاطب  به  معنای  نهی  از  اجتهاد  به  قیاس  و  رای  بوده  است  و  اط  لق  دیگری  ندارد همچنین   لزم  به  یادآوری  است  که  تا  پیش  ا  ز  محقق  حلی  واژه  اجتهاد  در  اصول  فقه  امامیه  به  معنای روش  استنباط  و  کشف  حکم  به  کار  گرفته  نمیشد؛  یعنی  آنان  به  روش  استنباطی  خویش  اجتهاد  نمی  گفتند. به   ،همین  دلیل  است  که  سید  مرتضی  و  شیخ  طوسی  با  اینکه  خود  اصولی  و  مجتهد  به  معنای  صحیح  آن بودند

صریحا  اجتهاد  را  نفی  م  :یکردند.  سید  مرتضی  میگوید«  قیاس  و  اجتهاد  عق  ال  ممکن  التعبد  است  ،  ولی شرعا  .جائز  نیست؛  زیرا  در  شرع  از  عمل  به  قیاس  و  اجتهاد  نهی  شده  است(»  ،سید  مرتضی1309 ،062)    :شیخ  طوسی  هم  میگوید«.و  اما  قیاس  و  اجتهاد،  دلیل  نیستند؛  بلکه  کاربرد  آنها  ممنوع  است  (» ،طوسی  1309  ،2 ،023-  029)   همچنین  معنای  احادیثی  که  فهم  قرآن  را  دور  از  دسترس  عقول  بشری  می دانند 1   ،(عیاشی1383 ،  1  ،11  ) نهی   از  تفسیر  عالمانه  و  منع  از  حجیت  ظواهر  قرآن  نیست  بلکه  در  واقع  این  روایات  از  استق  لل  خواهی  محض در  فهم  قرآن،  به  دور  از  کاربست  معیارهای  مفاهمه  عرب،  اصول  و  علو  م  متعارف  عقلی،  خطوط  کلی  قرآن  و سنت  و  ادعای  کشف  همه  راز  و  رمزهای  کتاب   هلل  بر  حذر  می،دارند.(جوادی  آملی1308   ،1  ،108)  به  عبارت  دیگر؛  منظور  از  آنها  این  است  که  هر  شخصى  نمى   تواند  تمام  معانى  ظاهر  و  باطن  قرآن  را  درک  کند  (یعنى نفى   کلیت  است  نه  سلب  کلى)  ولى  افرادىهمچون  اهل  بیت  (ع)  و  راسخان  در  علم  مى  توانند  همه   ى  علوم و  .معارف  قرآن  را  دریابند  ،(رضائی  اصفهانی7359 ،792)    درباره  روایات«من  خوطب  به  »  نیز  باید  گفت  که این   گونه  احادیث،  اشاره  به  فهم  کامل  قرآن  و  مراتب  عالى  آن  اعم  از  ظاهر  و  باطن  است  که  مخصوص  اهل بیت  (ع)  است  و  گرنه  فهم  نازل  تر  قرآن،  ویژه  معصوم  (ع)نیست   ،.(خویی7359  ،338  و332)    ناگفته  نماند  که  اگرچه  از  نام  اخباریگریدر  میان  شیعیان  بیشتر  در  قلمرو  فقه  و  احکام  عملی  یاد  می   شود و  زمانی  که  کسانی  از  مرگ  رسمی  اخباری  گری  در  میان  شیعه  در  قرون  پیشین  گزارش  می   دهند، مقصود  اخباری  گری  در  حیطه   ،ی  فقه  است،  با  این  همه  باز  همروحیه  ی  اخباری   گری-نه  لزوما  عنوان آن-    در طیفی  همچنان  زنده  است  و  افرادی  با  آن  که  در  وادی  فقه  خود  را  مجتهد  می   نامند،  ولی  در  عمل  در  دیگر موضوعات  اخباری  .گری  را  الگوی  خویش  گرفته  اند   ،(زارعی5931)،  سایت  راهبرد  ملی   به  دیگر  سخن،  این عدّه؛  جمود،  تحجر  و  سنگوارگی  ذهنی  را  در  مسائل  عقیدتی  و   لمی  حکم  فرما  می  کنند  و  باتمسک  به  ر وایات  ضعیف،  هرگونه  استنباط  و  درایتی  را  نیز  در  روایات  ممنوع  ساخته   .اند:بعنوان  مثال   در  روایات  اس  لمی از  شطرنج  بسیار  مذمت  شده  است.  اما  از  نظر  بسیاری  از  فقها  این  مذمت   ها  به  خاطر  آلت  قمار  بودن  شطرنج بوده  است،  از  این  رو،  اگر  زمانی  شطرنج  آلت  قمار  محسوب  نشود  و  بر  د  و  باخت  مالی  هم  در  کار  نباشد  ،  بازی  با آن   .دیگر  حرام  نخواهد  بودبا  این  حال  برخی   از  فقها  در  اینجا  احتیاط  را  مبنای  کار  خویش  قرار  داده  اند  یا به   ،صورت  کلى  و  مطلق،  فتوا  بر  تحریم  شطرنج  داده  اند.  همه  این  نظرها  بدان  جهت  که  نظری  اجتهادی هستند  مورد  احترام  هستند.  اما  افراط   گرایان  شیعه  هرگونه  اجتهاد  و  استنباطی  را  دراین  باره  برنمی   تابند  و  با  عناد و  تعصب  بسیار  با  آن  دسته  از  فقهایی  که  فتوا  به  حلیت  شطرنج  در  زمان  کنونی  داده  اند،  رفتار  می   کنند  و با  نادیده  انگاشتن  مباحث  اجتهادی  آنان،  حکم  به  حلیّت  شطرنج  در  شرایط  کنونی  را  گناهی  بزرگ  می  .دانند                                                            1  )   عن  جابر  قال:  قال  أبو  عبد   الله  ع   یا  جابر  إن  للقرآن  بطنا  و  للبطن ظهرا-   ثم  قال  یا  جابر  و  لیس  شی   ء  أبعد  من  عقول  الرجال  منه،  إن   لیة  لتنزل أولها  فی  شی    ءو  أوسطها  فی  شی  ء  و  آخرها  فی  شی  ء،  و  هو   لم  متصل  یتصرف  على  وجوه.

لذا  امروز  یکی  از  نیازهای  ضروری و   لزم  در  شرایط  کنونی،  شناخت  هرچه  بهتر  این  دیدگاه  ها  و تفکرات   افراط  گرایانه  و  خوانش  های  اشتباه  از  قرآن  و  روایات،  و  نهایتا  تصحیح  این  اشتباهات  و  مبارزه  با  چنین افراط   گرایی  هاست؛  چرا  که  چنین  گرایشها  و  روحیاتی  اثرات  و  خسارتهای  جبران  ناپذیری  روی  دین  گذاشته  و یک   چهره  مخدوشی  از  دین  برجای  گذارده  و  بهانه  به  دست  دشمنان  دین  و  اس  لم  خواهد  داد  تا  هرآنچه  در توان  .دارند  برعلیه  دین   اسلام  بکوبند