عصر ظهور

«١٩٩»ثُمَّ‌ أَفِیضُوا مِنْ‌ حَیْثُ‌ أَفاضَ‌ النّاسُ‌ وَ اسْتَغْفِرُوا اللّهَ‌ إِنَّ‌ اللّهَ‌ غَفُورٌ رَحِیمٌ‌ 
سپس از همان‌جا که مردم کوچ مى‌کنند،کوچ کنید و از خداوند طلب آمرزش نمایید که خداوند آمرزنده‌ى مهربان است. 
نکته‌ها: 
در این آیه ضمن دستور به حرکت دسته‌جمعى همراه مردم،به اهل مکّه تذکّر مى‌دهد مبادا خیال کنید که چون اهل حرم یا از قبیله قریش و امثال آن هستید باید حرکات عبادى شما با دیگران فرقى داشته باشد،این خودبزرگ‌بینى‌ها را کنار گذاشته و همچون عموم مردم باشید. 
اساساً یکى از آثار و فلسفه‌هاى حج،کنار زدن امتیازات پوشالى است.در آنجا انسان از کفش، کلاه،لباس،همسر و مسکن خود مى‌گذرد و قطره‌اى مى‌شود که به دریا ملحق شده است. 
در این آیه،دو بار و در آیه قبل یک‌مرتبه کلمه«افاضة»به کار رفته که به معناى حرکت دسته‌جمعى است،این تکرار و اصرار نشان مى‌دهد که حرکت دسته‌جمعى در انجام عبادات ارزشمند است. 
استغفار و ذکر خداوند،بهترین اعمال عرفات و مشعر است.گرچه در این سرزمین‌ها اصل توقف،شرط‍‌ است و هیچ عمل دیگرى واجب نیست،امّا در این آیات،قرآن ما را به ذکر خدا و یاد سوابق پرخطا و اشتباه خود و طلب آمرزش درباره گذشته‌ى خویش دعوت مى‌کند. 
مگر مى‌توان در سرزمینى که اولیاى خدا اشک ریخته‌اند بى‌تفاوت نشست. 
پیام‌ها: 
١-امتیازطلبى،تحت هر نام و عنوانى،ممنوع است. «أَفِیضُوا مِنْ‌ حَیْثُ‌ أَفاضَ‌ النّاسُ‌» 
٢-حرکت دسته‌جمعى ،ارزش دارد. «أَفِیضُوا مِنْ‌ حَیْثُ‌ أَفاضَ‌ النّاسُ‌» 
٣-هرگز مأیوس نشویم،گذشته‌ها هرچه باشد استغفار چاره‌ساز است.زیرا او غفور و رحیم است. «وَ اسْتَغْفِرُوا اللّهَ‌ إِنَّ‌ اللّهَ‌ غَفُورٌ رَحِیمٌ‌»