عصر ظهور

مغالطات  ابن  تیمیه  زمینه  ساز  بروز  افراطی  گری  بر  ضد  تشیّع                                                                                                                                                                                                                         چکیده

ابن تیمیه  اصلی  ترین  و  مؤثرترین  نظریه  پرداز  جریان  های  افراطی  گری  در  جهان  اسلام  شناخته  می   شود  که خود  را  سلفیه  می  نامند.  شیوه  و  مبنای  اساسی  او  در  طرح  مطالب  و  مباحث  سبب  و  زمینه  ساز  ایجاد  جریان  های  مختلف  افراطی  و  خشونت  طلب  در  سده   های  اخیر  در  جهان  اس  لم  گردید  که  جملگی  خود  را وامدار  اندیشه  های  او  می  دانند.  از  این  رو،  می  توان  ابن  تیمیه  را  پدر  معنوی  و  نظریه  پرداز  وجود  جریان   های افراطی  معاصر  برشمرد.  عمده  ترین  کار  ابن  تیمیه  تالیف  آثار  و  طرح  اشکالات  و  نقدهای  تند  خصومت   آمیز  بر ضد  مذاهب  و  افراد  و  نظریات  رایج  و  متعارف  جامع.ه  اسلامی  بود  این  مقاله  با  مروری  به  نقدهای  ابن   تیمیه  به  مذهب  تشیع  و  مقام  اهل  بیت(ع)  به  پدیدار  سازی  مغالطات وی  در  این  موضوع  می  پردازد.  انتقادات  و  اشکا  لت  ابن   تیمیه  بر  ضد  مذهب  و  باورهای  شیعه  عمدتاً  بر پایه  مغالطات  فراوانی  استوار  گشته  است  که  بازخوانی  آن   ها  و  کشف  اشتباهات  مبنایی  یا  روشی  و  منطقی  او روشی  موثر  در  کاهش  افراطی  .گری  و  بازگشت  به  جریان  اعتدال  در  جهان  اسلام  خواهد  شد  کلید  واژه  :ها  ابن  تیمیه  و  شیعه،  مغالطات  ابن  تیمیه،  نظریه  پرداز  افراطی  )گری،  انکار  فضایل  اهل  بیت(ع  مقدمه  سلفی  گری   ازقرن  چهارم  توسط  حنابله  ظهور  کرد   وبه  معنای  اعتقاد  به  آموزه  های  احمد  بن  حنبل  گرفته  شد   وسپس  به  صورت  یک  جریان  فکری  توسط  ابن  تیمیّه  حرّانی  در  قرن  هفتم  مطرح  گردید   وبعد  به  شکل  جریان   وفرقه  اجتماعی   وسیاسی   وامنیتی  در  قرن  دوازدهم  هجرى  در  شبه  جزیره  ،عربستان  توسط  محمد  بن  عبدالوهاب  ارائه گردید.    با  گذشت  زمان  تفکرات  اهل  حدیث  و  عقاید  سلفیه  و  اتهام  به  تکفیر مخالفان  منجربه  ظهور  پدیده  و  جریانی  تندرو  در  جهان  اسلام  تحت  عنوان  تکفیر  .گرایی  گردید  روند  تبدیل  شدن  ایده  تکفیر  به  عقیده   وسپس  تبدیل  سازی  عقاید  به  رفتار  عمل  گرایانه  در  تاریخ  تفکرات  اسلامی  سیر  تکاملی  داشته  است.  اندیشه  های  فقهی   وکلامی  احمد  بن  حنبل   واندیشه  های  ایدئولوژیکی  ابن  تیمیه   واندیشه  های سیاسی-   امنیتی  محمد  بن  عبدالوهاب   ورفتار  نظامی  گری  محمد  بن  سعود   وحمایت  های  امپراطوری  بریتانیا  در  قرن  بیستم  در  این  سیر  تکاملی  نقش  به  سزایی داشتند.   در  این  میان  نقش  ابن  تیمیه  در  نظریه  پردازی  برای  افکار  سلفیه  و  اهل  حدیث  و  تبدیل  اندیشه  های  خام  آن  ها  به  مجموعه  ای  از  عقاید  و  آموزه   هایی  که  مقبول  جامعه  سنتی  و  تندرو  اهل  سنت  قرار  گیرد  نقشی اساسی   است.  به  همین  دلیل  است  کهدیدگاه  های  ابن  تیمیه  در  روزگار  معاصر  نیز   ازطرف  افراد   وحرکت  های  بسیاری  مورد  پذیرش  قرار  می  گیرند  زیرا  نخستین   وصحیح  ترین  منابع  در  رابطه   بااندیشه  های  اسلامی  در  ،کتاب  سنّت   ونظرات  سلف  صالحین  محسوب  می شوند.    علت  این  موضوع  آن  است  که  تاکید  ابن  تیمیه  بر  پیروی  از مذهب  سلف  او  را  رهبر  سلفیه  نامیده  است  به   طوری  که  پیروان  این  جریان  چنین  معتقدند  که:  برای  مسلمانان به  .منظور  وصول  به  مذهب  سلف  صالح  راهی  جز  پیروی  از  مکتب  ابن  تیمیه  وجود  ندارد  »  ،(مقبول احمد  1419  :ق993)  از  این  رو،  برای  شناخت  اساسی  و  بیشتر  با  جریان   های  افراطی  روزگار  ما  در  دنیای  اسلام باید  به  شناخت  ابن  تیمیه  و  اندیشه  های  او  پرداخت  چرا  که  او  به  عنوان  نظریه  پرداز  اصلی  مبانی  و  پایه   های نظری  این  مکاتب  و  جریان  های  نو  ظهور  به  شمار  می  رود.  آشنایی  و  شناخت  منش  افراطی  گری  سلفی   ها  و به  خصوص  شناخت  افکار  و  عقاید  وهابیان  در  گرو  شناخت  ابن  تیمیه   وآراء   وعقاید  اواست.   بنابراین  هر  چه  هست  در  آراء  و  اندیشه  های  ابن  تیمیه  است؛  اگر  افراطی   گری  امروز  دچار  اشتباهات  بزرگ و  تندروی   های  غیرانسانی  شده  باید  منشاء  نظری  آن  سر  خط  اشتباه  به  او  داده  باشد.  لذا  ضروری  است  که امروز  باید  بیش  از  گذشته  اشتباهات  و  مغالطاتی  را  که  ابن  تیمیه  در اندیش  هاش  به  خصوص  آنچه  باعث  افراطی  گری  .بر  ضد  مذهب  تشیع  گشته  است  را  آشکار  ساخت

ابن  تیمیه  ابو  العباس  ّتقی  الدّین  احمد  ابن  عبدالحلیم  ابن  مجدالدّین  عبدالسّ  لم  حرّانی  مشهور  به  ابن  تیمیه  در  دهم  ربیع   لول  سال  991  هجری  قمری  در  شهر  «حرّان »   ودر  خانواده  ای  حنبلی  مذهب  زاده  شد  .پدرش  منصب  تدریس   وقضاوت   ومنبر  داشت   و  اصالتاً  عراقی  بود  که  سالها  پیش  به  علت  حمله  مغول  به  بغداد  از آن  سرزمین  به  شام  نقل  مکان  کرده  بود.  در  وجه   تسمیه  ابن  تیمیه  به  نام  تیمیه  گفته  اند    کهپدر   یاجد  مادری   وی   در  سفر  حج   در  تَیْماء  دخترک   زیبایی   دید   وهنگامی   که از سفر    به وطن   بازگشت ،   دختر  نوزاد  خویش   را  شبیه     آندختر  تیمایی   یافت ،   پس   اورا تیمیه   نامید .   ازاین   رو  فرزندان     آندختر    به ابن  تیمیه   معروف  شدند.   (ابن  خلکان   ،1390ق: ج۴ :  ۸۳۳)   ابن  تیمیه  به  مدارس  «حنابله  »فرستاده  شد  تا  عقاید  و  فقه  حنبلى  را  فرا گیرد.   پس   از  تحصیل  و شکوفایی  .علمی  به  عنوان  شیخ   لس  لم  ملقب  گردید  ابن  ًتیمیه  عمدتا  سخنان  شگفت  و  نظریات  جنجالی م  ی  داد و  معمو  لً  تمرکزش  بر  انتقادات  شدید  به  مذاهب   مختلف  و  نگارش  کتاب  و  آثار  متعدد  در  این  باب  بود.  به مرور  افکار  و  نظریات  خاصی  که  مخال  ف  با  تفکرات  رایج  اسلامی  بود  به  نام  او  شناخته  شده  و  شکل  یک مکتب  نظری  منحصر  به  فرد  را  گرفت  و  لذا  به  همین  سبب  بارها  علمای  اهل  سنت  در  ممالک  مختلف  اسلامی  او  باگفتگو  و  مناظره   کرده   واو  محکوم  شناخته  شده  و  به  زندان  می  افتاد  .این  صحنه  ها  تکرار  شد   وبا  لخره  در ّسن  90  سالگی  در  آخرین  زندان  خود ،   به  دلیل  بیماری  درگذشت .   لیکن  مجاد  لت   وواکنش  های  رایج  ابن  تیمیه  در  موضوع  اصلاح   وتبلیغ  دینی  در  عصر  ،خود  عدم  قناعت  به  مکالمه   یانوشتار  صرف   ومجادله  عملی   در  کنار  مجادله   نوشتاری   وگفتاری   بامرکزیت  دیدگاه  های  ،اصحاب  تابعین   وِصالحان  سلف  متشکّل   ازتابعی  ،تابعین  همچنین  جدال   بابدعتها   وتقلید  از  جمله  عوامل  اساسی  ماندگاری   وتأثیر  گسترده  افکارش  در  دنیای  اسلام   راتشکیل  می  دهند  .منش  سلفی  گری ابن   تیمیه   ازیک  سو  باعث  شده  تفکرات  دینی  اش  حالتی  ایستا  بیابند   ومحدود  به  جغرافیا   وتاریخ  مشخصی  شوند  از   ودیگر  سو  سبب  شده  مفهوم  بدعت  تبدیل  به  مفهومی  عمومی  شود   وروند  مجادله   بابدعت  شدّت  یابد  .مجاد  لت  او   بابدعتها   وخرافات   ازمیان  انواع  عواملی  که  به  اعتقادات  توحیدی  آسیب  می  ،رسانند  دقّت  بسیاری   ازعلما  و  جریانات  اسلامی   راجلب  نموده است.