تفسیرقرآن:سوره بقره؛آیه 273
«٢٧٣»لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الْأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِیماهُمْ لا یَسْئَلُونَ النّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
(انفاق شما باید)براى نیازمندانى باشد که در راه خدا محصور شدهاند.(به خاطر دین خدا،از وطن آواره و یا در جبهههاى جهاد هستند.)توان حرکت و سفر در زمین را(براى تأمین هزینه زندگى و یا کسب سرمایه براى تجارت)ندارند.از شدّت عفاف و آبرودارى،شخص بىاطلاع آنها را غنى مىپندارد،امّا تو آنها را از سیما و چهرههایشان مىشناسى.آنان هرگز با اصرار از مردم چیزى نمىخواهند.و هر چیز نیکو و خیرى را(به این افراد)انفاق کنید،پس قطعاً خداوند به آن آگاه است.
نکتهها:
در برخى از تفاسیر همچون تفسیر کبیر فخر رازى،مجمع البیان و قرطبى آمده که این آیه درباره اصحاب صُفّه نازل شده است.اصحاب صفّه تقریباً چهارصد نفر بودند که از مکّه به مدینه هجرت کرده و چون در مدینه خانه و کاشانه و آشنایانى نداشتند،در کنار مسجد پیامبر روى صُفّه(سکّوئى بزرگ)زندگى مىکردند و اینان همیشه براى جهاد در راه خدا آماده بودند.
پیامها:
١-فقرا،در اموال اغنیا حقّى دارند.«للفقراء»
٢-باید به مجاهدان و کسانى که به خاطر فعالیّتهاى سیاسى براى مبارزه با طاغوتها در محاصرهى زندانها و تبعیدگاهها قرار دارند و مهاجران بىپناه و همه کسانى که در راه خدا دچار فقر شده و فرصت تلاش براى تأمین زندگى را ندارند،توجّه لازم صورت گیرد. «أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً...»
٣-کسانى که مىتوانند با مسافرت و مهاجرت به نقطهاى دیگر زندگى خود را تأمین نمایند،نباید منتظر انفاق مردم باشند. «لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الْأَرْضِ»
٤-فقیران عفیف،پاکدامن و آبرودار،مورد ستایش خداوند هستند. «یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ»
٥-فقراى گمنام و محترم،در اولویّت هستند. «تَعْرِفُهُمْ بِسِیماهُمْ»
٦-حتّى اگر ضرورتى پیش آمد،باز هم سؤالِ با اصرار از مردم نداشته باشید.
«لا یَسْئَلُونَ النّاسَ إِلْحافاً» تکدّىگرى،ناپسند است.
٧-شرط انصاف نیست که گروهى خود و تمام هستى خود را فدا کرده و در محاصره قرار گیرند،ولى گروه دیگر حتّى از انفاق به آنان تنگ نظرى داشته باشند. ١«لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا»