تفسیرقرآن:سوره بقره؛آیه249
«٢٤٩»فَلَمّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلاّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلاّ قَلِیلاً مِنْهُمْ فَلَمّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللّهِ کَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَ اللّهُ مَعَ الصّابِرِینَ
پس هنگامى که طالوت،سپاهیان را با خود بیرون برد،به آنها گفت:
خداوند شما را به یک نهر آب آزمایش مىکند،پس هرکه از آن بنوشد از من نیست و هرکس از آن نخورد از من هست،مگر آنکه با دست،مشتى برگیرد(و بیاشامد.)پس(همینکه به نهر آب رسیدند،)جز اندکى همه از آن نوشیدند،سپس هنگامى که او و یاوران با ایمان او از آن نهر گذشتند، (و دشمن را دیدند)گفتند:امروز ما توانایى مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم.امّا آنها که اعتقاد داشتند خدا را ملاقات خواهند کرد(و به روز قیامت ایمان داشتند)گفتند:چهبسا گروهى اندک که با اذن خدا بر گروهى بسیار پیروز شدند و خداوند با صابران(و استقامتکنندگان)است.
نکتهها:
کلمه«جنود»جمع«جُند»به معناى لشکر است و حضور چندین لشکر بعد از اعراض گروههایى از مردم،نشانه کثرت جمعیّت آنان است.
این آیه خبر از مردودى گروه زیادى از بنى اسرائیل مىدهد که از صحنه آزمایش نوشیدن آب و تحمل تشنگى،سربلند بیرون نیامدند.امّا این گروه باقیمانده،آزمایش دیگرى داشتند که آزمایش روحى و معنوى بود.وقتى آنان با سپاه انبوه جالوت مواجه شدند،گفتند:ما توانایى مقابله با این سپاه مسلح را نداریم.ولى آنهایى که به روز قیامت ایمان داشتند، گفتند:پیروزى به دست خداست،اىبسا گروههاى اندک که به اذن خداوند بر سپاهیان بزرگ پیروز مىشوند.
پیروزى در یک مرحله از آزمایش،کافى نیست.افرادى در بعضى از مراحل موفق مىشوند، ولى در مرحلهاى دیگر شکست مىخورند.در این داستان گروهى رهبر را به خاطر فقر نپذیرفتند،گروهى در آزمایش شکم،شکست خوردند و گروهى در مواجهه و برخورد با دشمن خود را باختند.
طالوت در ابتدا جمعیّت را به خود نسبت نداد و نفرمود:«جنوده»،بلکه فرمود:«بالجنود» گرچه لشکریان انبوه بودند و فرماندهى او را پذیرفتهاند،ولى هنوز میزان فرمانبرى آنان را آزمایش نکرده است،ولى بعد از آزمایش،به خود نسبت مىدهد. «فَإِنَّهُ مِنِّی»
حساب دو گروه روشن است، هرکس ننوشد قطعاً خودى است و هرکس بنوشد قطعاً بیگانه است،ولى کسانى که با مشت نوشیدند،نه خودى هستند و نه بیگانه.باید آنان را نه مأیوس کرد و نه مشمول الطاف.لذا براى «مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ» نه کلمه«منّى»به کار رفته و نه« فَلَیْسَ مِنِّی ».
امام باقر علیه السلام مىفرماید:افرادى که تا آخر کار به طالوت وفادار ماندند،سیصد و سیزده نفر بودند. ١
کسانى که دستشان به اموال مردم یا اموال دولتى رسید،ولى با کرامت و زهد از کنارش گذشتند و حرص و طمع آنان را آلوده نکرد، حزباللّهى هستند و کسانى که دست درازى کرده و به اصطلاح پشت خود را با ذخیره آن اموال مىبندند،مؤمن واقعى نیستند. «فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی» پیامها:
١-یکى از وظایف فرمانده نظامى آن است که نیروهاى رزمى را از تماشاچیان جدا سازد. «فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ»
٢-یکى از راههاى آزمایش،ممنوعیّتهاى موسمى است.راحت طلبى و عدم تحمل فشارها و سختىهاى موسمى و موقّتى،با سلحشورى سازگارى ندارد.
«إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ»
٣-قبل از برخورد و مقابله با دشمن،باید تمرین مقاومت کرد. «مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ»
٤-مدیر باید نیروهاى غیر مفید را طرد کند. «فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی»
٥-تسلیم فرمانده بودن،رمز موفقیّت است. «مَنْ لَمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی»
٦-حسابِ نیازِ ضرورى،از حسابِ رفاه کامل جداست. «إِلاّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ»
٧-کسانى که از میدان امتحان پیروز بیرون آیند،اندک هستند. «إِلاّ قَلِیلاً»
٨-انقلابى بودن مهم نیست،انقلابى ماندن مهم است.در این ماجرا شعاردهنده بسیار بود،ولى آنان که در آزمایشات موفق شدند،اندک بودند. «إِلاّ قَلِیلاً مِنْهُمْ»
٩-ایمان به معاد و وعدههاى الهى،توانایى ایستادگى در برابر سختىها و مشکلات را ایجاد مىکند. «مُلاقُوا اللّهِ»
١٠-ایمان،درجاتى دارد. بااینکه گروهى همراه با طالوت بودند و به او ایمان داشتند و از نوشیدن آب هم گذشتند؛ «آمَنُوا مَعَهُ» ولى هر مؤمنى رزمنده نیست،تنها مؤمنانى رزمنده هستند که به لقاء اللّه ایمان داشته باشند. «یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللّهِ»
١١-فراوانى عِدّه و عُدّۀ دشمن در برابر ارادهى خداوند چیزى نیست. «کَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ»
١٢-نیروهاى کیفى هرچند اندک باشند،بر نیروهاى کمّى برترى دارند. «کَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً...»
١٣-مؤمن مخلص،پیروزى را از خدا مىداند. «بِإِذْنِ اللّهِ» ١٤-مسلمانان اگر صبور و پایدار باشند،نباید از زیادى دشمن هراس داشته باشند.زیرا خداوند با صابران است. «وَ اللّهُ مَعَ الصّابِرِینَ»