اعتقادات(۳۳ ):شرایط وصفات ویژه امام(ع)
بسمه تعالی
قبل از هر چیز در این بحث توجّه به یک نکته ضرورى است و آن این که: از قرآن مجید به خوبى استفاده مى شود که «مقام امامت» برترین مقامى است که یک انسان ممکن است به آن برسد، حتّى برتر از مقام«نبوت » و«رسالت »است، زیرا در داستان ابراهیم پیامبر بت شکن( علیه السلام)چنین مى خوانیم: (و اذابتلى ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انى جاعلک للناس اماما قال و من ذریتى قال ال ین ال عهدى الظالمین);(1)
«خداوند ابراهیم را با امور مهمّى آزمایش کرد، و او از عهده همه آزمون هاى الهى برآمد ، خداوند به او فرمود تو را به مقام امامت و پیشوایى مردم منصوب کردم، ابراهیم گفت از فرزندانم نیز (ع لقه دارم حائز این مقام شوند) فرمود (چنین خواهد شد ولى بدان) عهد امامت هرگز به ستمکاران نمى رسد. ( و آنها که آلوده شرک یا گناهى باشند ممکن نیست به این مقام وا ال برسند». به این ترتیب ابراهیم بعد از پیمودن مرحله نبوت و رسالت و پیروزى در آزمون هاى مختلف بهاین مقام ،ارجمند مقام پیشوایى ظاهرى وباطنى مادى و معنوىمردم ارتقاء یافت. پیامبر اسلام(ص) ،نیز لوه بر مقام نبوت و رسالت داراى مقام امامت و رهبرى خلق بود گروهى از پیامبران دیگر نیز داراى چنین مقامى بودند، این از یک سو. از سوى دیگر مى دانیم شرایط وصفات لزم براى بر عهده گرفتن هر مقام تناسب با وظایف و مسئولیّت هایى دارد که شخص باید در آن مقام انجام دهد، یعنى هر قدر مقام وا لتر و مسئولیّت ها سنگین تر ،باشد بههمان نسبت شرایط وصفات لزم سنگین تر خواهد بود. مثال در اسلام کسى که عهده دار مقام قضاوت وحتّى شهادت دادن وامام جماعت بودن مى شود باید عادل ،باشد جایى که براى اداى یک شهادت یابر عهده ،گرفتن حمد و سوره در نماز جماعت، عدالت لزم باشد پیداست که براى رسیدن به مقام امامت، با آن اهمیت فوق العاده اى که ،دارد چه شرایطى معتبر است. روى هم رفته شرایط زیر در امام(علیه الس لام) حتمى است: * * * 1- معصوم بودن از خطا و گناه امام(علیه السلام) باید همانند پیامبر داراى مقام عصمت یعنى مصونیّت از«گناه » و«اشتباه » باشد، وگرنه نمى تواند رهبر و الگو و نمونه و اسوه مردم باشد و مورد اعتماد جامعه قرار گیرد. امام(علیه السلام) باید تمام قلب و جان مردم را تسخیر کند، و فرمانش بى چون وچرا قابل قبول ،باشد کسى که آلوده گناه است، هرگز ممکن نیست چنین مقبولیتى پیدا کند و از هر نظر مورد اعتماد و اطمینان باشد.
کسى که در کارهاى روزانه خود گرفتار اشتباه و خطا مى شود چگونه میتوان در کارهاى جامعه بر نظرات او تکیه کرد، و بى چون وچرا اجرا نمود؟ بدون شک پیامبر باید معصوم باشد، این شرط در امام(علیه السلام) به دلیلى که در با ال آوردیم نیز لزم است. این سخن را از طریق دیگرى نیز مى توان اثبات ،نمود وآن این که همان «قاعده لطف» که اصل وجود پیامبر و امام(علیه السلام) بر آن متّکى است این صفت را نیز ایجاب مى ،کند چرا که هدف هاى وجود پیامبر وامام(علیه السلام)بدون مقام عصمت تأمین نمى ،شود وفلسفه هایى راکه در درس پیش گفتیم بدون آن ناقص وناتمام مى ماند. * * * 2- علم سرشار امام(علیه السلام) همانند پیامبر پناهگاه علمى مردم است. او باید از تمام اصول و فروع دین، از ظاهر و باطن قرآن، از سنّت پیامبر و هر چه مربوط به اسلام است به طور کامل آگاه باشد، چرا که او هم حافظ و پاسدار شریعت، و هم رهبر و راهنماى مردم است. کسانى که به هنگام پیش آمدن مسائل پیچیده مشوّش مى ،شوند یا ودست بهدامن دیگران دراز مى ،کنند و علم ودانش آنها جوابگوى نیازهاى جامعه اس لمى نیست هرگز نمى توانند مقام امامت ورهبرى خلق رابر عهده بگیرند. لصه، امام(علیه السلام) باید آگاه ترین وداناترین مردم نسبت به آیین خدا ،باشد وخلا حاصل ازرحلت پیامبر( ص) را از این نظر به سرعت پر کند، و اسلام راستین و خالى از هر گونه انحراف را تداوم بخشد. * * * 3- شجاعتامام(علیه السلام) باید شجاع ترین افراد جامعه اس لمى باشد، چرا که بدون شجاعت رهبرى امکان پذیر ،نیست شجاعت در برابر حوادث سخت و ناگوار، شجاعت در برابر زورمندان و گردنکشان و ظالمان، و شجاعت در برابر دشمنان داخلى و خارجى کشور اس لم. * * * 4- زهد و وارستگى مى دانیم آنها که اسیر زرق وبرق دنیا هستند زود فریب مى ،خورند وامکان انحرافشان از مسیر حق و عدالت بسیار زیاد است، گاه به وسیله تطمیع و گاه از طریق تهدید این اسیران دنیا را از مسیر اصلى منحرف مى سازند. امام(علیه السلام) باید نسبت به امکانات و مواهب این جهان«امیر » باشد و نه«اسیر». او باید آزاده و وارسته از هر قید و بند جها ن ماده، از قید هواى نفس، از قید مقام و از قید مال و ثروت و جاه باشد، تا نتوان و را فریب داد، و در او نفوذ کرد و او را به تسلیم و سازش کشانید. * * * 5- جاذبه اخ لقى قرآن درباره پیامبر(صلى هلل علیه وآله) مى گوید: (فبما رحمة من هلل لنت لهم ولو کنت فظاً غلیظ القلب لنفضوا من حولک);(2)« به خاطر رحمت الهى نرم خو وم لیم براى آنها ،شدى اگر خشن وسنگدل بودى مردم ازاطراف تو پراکنده مى شدند» . نهتنها پیامبر(صلى هلل علیه وآله)که امام(علیه الس لم) و هر رهبر اجتماعى نیازمند به خُلق و خوى جذّابى است که مردم را همچون مغناطیس به سوى خود جذب کند. بدون شک هر گونه خشونت و بدخلقى که مایه پراکندگى و انزجار مردم است براى پیامبر( صلى هلل علیه وآله) و امام(علیه الس لم) عیب بزرگى است، و آنها از چنین عیبى منزهند، وگرنه بسیارى از فلسفه هاى وجودى عقیم خواهد ماند.اینها مهم ترین شرایطى است که علماى بزرگ براى امام(علیه الس لم) ذکرکرده اند.البته غیر ازصفات پنجگانه با ال صفات دیگرى نیز در امام شرط است; امّا عمده ترین آنها همان بود که در این جا آوردیم. * * * 1. سوره بقره، آیه145. 2. سوره آل عمران، آیه160. فکر کنید و پاسخدهید 1- به چه دلیل مقام امامت وا لترین مقام یک انسان است؟ 2- آیا پیامبر اس لم(صلى هلل علیه وآله وسلم) و سایر پیامبران اولوالعزم نیز داراى مقام امامت بودند؟ 3- اگر امام(علیه الس لم) معصوم نباشد چه مشکلى پیش خواهد آمد؟ 4- چرا در امام(علیه الس لم) علم سرشارا لزم است؟ 5- به چه دلیل امام(علیه الس لم) باید شجاع ،ترین زاهدترین ووارسته ترین، و از نظر اخ لقى جذّاب ترین مردم بوده باشد؟
