تفسیرقرآن:سوره بقره؛آیه194
«١٩٤»اَلشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ
ماه حرام در برابر ماه حرام و(اگر دشمنان احترام آن را شکستند و با شما جنگ کردند،شما نیز حقّ دارید مقابله به مثل کنید.زیرا)حرمتها را(نیز)قصاص است و هرکس به شما تجاوز کرد، بهمانند آن تجاوز،بر او تعدى کنید و از خدا بپرهیزید(که زیادهروى نکنید)و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است.
نکتهها:
قبل از اسلام در میان عربها،هر سال چهار ماه احترام خاصّى داشت که در آن ماهها جنگ،حرام و ممنوع بود،سه ماه آنها پى در پى که عبارتند از ذىالقعده،ذىالحجّه و محرم، و یکى هم ماه رجب که جداست.حتّى یکى از علل تسمیه ماه ذىالقعده آن گفتهاند که در این ماه قعود از جنگ لازم است.
اسلام این سنّت را پذیرفت و در هر سال چهار ماه را آتشبس اعلام نمود،ولى دشمن همیشه در کمین است تا از فرصتها سوءاستفاده کند و چهبسا با خود فکر کند که چون مسلمانان در این ماهها موظف به رعایت آتشبس هستند،پس به آنها حمله کنیم.این آیه مىفرماید:اگر مخالفان شما در این چهار ماه به شما هجوم آوردند،شما نیز در برابرشان بایستید و در همان ماهها با آنان بجنگید و ماه حرام را در برابر ماه حرام قرار دهید.زیرا حرمت خون مسلمانان و حفظ نظام اسلامى از حرمت این ماهها بیشتر است،و هرکس حرمتها را شکست باید مورد قصاص قرار گیرد.سپس به عنوان یک قانون کلّى مىفرماید:هرکس به شما تجاوز کرد،به همان مقدار به او تعدّى کنید.و تقوا داشته باشید و بیش از مقدار لازم قصاص نکنید و بدانید که خداوند با متّقین است.
صاحب مجمع البیان در ذیل آیه مىگوید:در مورد غصب نیز مىتوان با استدلال به این آیه تقاص کرد،یعنى از مال غاصب تقاص نمود.
پیامها:
١-همهى زمانها یکسان نیستند،حرمت و ممنوعیت بعضى ماهها باید حفظ شود. «اَلشَّهْرُ الْحَرامُ»
٢-در اسلام بنبست وجود ندارد.حفظ اسلام و جان مسلمانها بر حفظ احترام مکانها و زمانها مقدّم است. «فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ»
٣-اسلام،دین تجاوز و تعدّى نیست،ولى تعدّى و تجاوز دیگران را نیز نمىپذیرد. «فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ»
٤-حتّى در برخورد با دشمنان،عادل باشیم. «فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ»
٥-سیستم قانونگذارى باید به نحوى باشد که موجب یأس مسلمانان و جرأت کفّار نگردد واصل مقابله به مثل به همین خاطر است. «فَاعْتَدُوا... بِمِثْلِ مَا اعْتَدى»
٦-رعایت تقوا حتّى به هنگام جنگ،از اصول تربیتى اسلام است. «اِتَّقُوا اللّهَ»
٧-اگر در جنگ از مرز عدالت خارج نشوید،از امدادهاى الهى نیز برخوردار خواهید بود.و گمان نکنید عدالت و تقوا پیروزى شما را به تأخیر مىاندازد.
«بِمِثْلِ مَا اعْتَدى... وَ اتَّقُوا... وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ»
معجزه جاوید