تفسیرقرآن:سوره بقره؛آیه190
«١٩٠»وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ
و در راه خدا با کسانى که با شما مى‌جنگند،بجنگید ولى از حدّ تجاوز نکنید،که خداوند تجاوزکاران را دوست نمى‌دارد.
نکته‌ها:
در این آیه ضمن تصریح به ضرورت دفاع و مقابله در برابر تجاوز دیگران،یادآور مى‌شود که در میدان جنگ نیز از حدود و مرزهاى الهى تجاوز نکرده و متعرض بیماران،زنان، کودکان و سالمندانى که با شما کارى ندارند نشوید.قبل از دعوت آنان به اسلام،دست به اسلحه نبرید و شروع‌کننده جنگ نباشید و مقرّرات و عواطف انسانى را حتّى در جنگ مراعات کنید.
بعضى از صفات،در شرایط مختلف ارزش خود را از دست مى‌دهند؛مثلا ترحّم یک ارزش است،ولى ترحّم بر پلنگ تیزدندان ،ستمکارى بر گوسفندان است.
و یا علم یک ارزش است،لکن گاهى ندانستن ارزش مى‌شود.مثلا شبى که حضرت على علیه السلام در بستر پیامبر صلى الله علیه و آله به جاى آن حضرت خوابید و پیامبر خدا هجرت نمودند،ارزش این فداکارى بدان است که حضرت على نداند که کشته مى‌شود یا نه.و اگر بداند که او را نمى‌کشند،افراد عادّى نیز حاضرند چنین عملى را انجام بدهند.به هر حال هریک از سخاوت و شجاعت ممکن است در شرایطى کم‌ارزش یا پرارزش یا بى‌ارزش شود،لکن تنها صفتى که هرگز از ارزش نمى‌افتد،مسئله‌ى عدالت است که در هر زمان و مکان و نسبت به هر فرد،دوست یا دشمن یک ارزش است.
برخورد با دشمن دو مرحله دارد:
١-بى‌اعتنایى و اعراض. «دَعْ أَذاهُمْ» ١، «فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ» ٢
٢-خشونت و جنگ. «وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ» ٣، «وَ قاتِلُوا... اَلَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ» ٤
جنگ مسلمانان،براى دفاع از خود و دین خداوند است،لکن هدف دشمن از جنگ، خاموش کردن نور خدا؛ «لِیُطْفِؤُا نُورَ اللّهِ بِأَفْواهِهِمْ» ٥و به تسلیم کشاندن مسلمانان است.
«لَنْ تَرْضى عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصارى حَتّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ» ٦
پیام‌ها:
١-دفاع و مقابله به مثل،از حقوق انسانى است.اگر کسى با ما جنگید ما هم با او مى‌جنگیم. «قاتِلُوا... اَلَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ»
٢-هدف از جنگ در اسلام،گرفتن آب‌وخاک و یا استعمار و انتقام نیست،بلکه هدف،دفاع از حقّ با حذف عنصرهاى فاسد و آزادسازى افکار و نجات انسان‌ها از خرافات و موهومات مى‌باشد. «فِی سَبِیلِ اللّهِ»
٣-حتّى در جنگ باید عدالت و حقّ رعایت شود. «قاتِلُوا... لا تَعْتَدُوا» بارها قرآن با جمله‌ى«لا تعتدوا»سفارش کرده که در انجام هر فرمانى از حدود و مرزها تجاوز نشود.
٤-ظلم و ستم و ایستادگى در مقابل دین خدا،رشته‌ى محبّت الهى را پاره مى‌کند.
«إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»
٥-تنها حضور در جبهه سبب قرب الهى نیست،بلکه محبوبیّت نزد پروردگار زمانى است که در جنگ عادل باشیم و حقوق را رعایت کنیم. «لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»
٦-در جنگ،هدف باید فقط خدا باشد،نه هوسها،تعصّب‌ها،غنائم،ریا و سمعه.
«فِی سَبِیلِ اللّهِ»
٧-حتّى در دفاع از حقّ طبیعى خود،باید خدا را در نظر گرفت.با آنکه آنان جنگ را علیه شما آغاز کردند و شما باید دفاع کنید،ولى باز هم« فِی سَبِیلِ اللّهِ »باشد.
