تفسیرقرآن:سوره بقره؛آیه188
«١٨٨»وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکّامِ لِتَأْکُلُوا فَرِیقاً مِنْ أَمْوالِ النّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
و اموال یکدیگر را به باطل(و ناحقّ)در میان خودتان نخورید و اموال را به(عنوان رشوه،به کیسه)حاکمان و قاضىها سرازیر نکنید تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخورید،در حالى که خود مىدانید(که خلاف مىکنید).
نکتهها:
«تدلوا»به معناى سرازیر کردن دَلو در چاه است که در این آیه،رشوه به قاضى به آن تشبیه شده است.رشوه در حکم،پرداخت کالا یا پولى به قاضى جهت تغییر نظر او مىباشد.
مراد از« أَمْوالِ النّاسِ »هم اموال عمومى است وهم اموال خصوصى.علاوه بر آنکه رشوه براى گرفتن حقوق غیر مالىِ مردم نیز ممنوع است. رشوه
رشوه،یکى از گناهان بزرگى است که مفاسد اجتماعى متعدّدى را به دنبال دارد،از جمله:
حذف عدالت،یأس و ناامیدى ضعفا،جرأت و جسارت اقویا،فساد و تباهى حاکم و قاضى،از بین رفتن اعتماد عمومى.با توجّه به این آثار و عوارض منفى،در روایات شدیداً از این عمل انتقاد شده است؛
*رسول اکرم صلى الله علیه و آله خطاب به حضرت على علیه السلام فرمود:«یا علىّ! من السُّحت ثمن المیتة و الکلب و الخمر و مهر الزانیة و الرشوة فى الحکم» ١اى على! درآمد حاصل از فروش مردار،سگ، شراب،زنا و رشوه یکسان و حرام است.
*حضرت على علیه السلام در ذیل آیه شریفهى «أَکّالُونَ لِلسُّحْتِ» ٢فرمود:اینان کسانى هستند که مشکل مردم را حل نموده و در برابر،هدایاى آنان را مىپذیرند. ٣
*امام صادق علیه السلام رشوه را در حد کفر به خدا مىداند.
*رسول اکرم صلى الله علیه و آله رشوهدهنده و گیرنده و واسطه را لعنت کرد و فرمود:بوى بهشت به صاحب رشوه نمىرسد. ٤
*در حدیث دیگر مىخوانیم:هر حاکمى که نسبت به گرفتارىهاى مردم بىتفاوت باشد، خداوند لطفش را نسبت به او مىپوشاند و اگر هدیه قبول کند تا کار مردم را انجام دهد،در زنجیر است و اگر رشوه بگیرد،مشرک مىباشد. ٥
*حضرت على علیه السلام رشوهگیرنده را از حقّ ولایت محروم مىداند. ٦همچنین فرمودند:هیچ گروهى گرفتار رشوه نشدند،مگر آنکه گرفتار ترس و اضطراب و نگرانى شدند! ٧
بعضى براى توجیه خلاف خود،نامهاى مختلف بر رشوه مىگذارند،از جمله:هدیه،تحفه، حقّالزحمه،چشم روشنى و....شخصى به نام«اشعث بن قیس»،حلوائى به در خانه على علیه السلام به عنوان هدیه آورد تا در محکمه شاید امام به نفع او حکم صادر کند.امام فرمود: به خدا سوگند! اگر هفت اقلیم را بر من ببخشند تا پوست جوى را به ناحقّ از دهان مورچهاى بگیرم این کار را نخواهم کرد. ١
شخصى به رسول اکرم صلى الله علیه و آله گفت:من متصدى و مسئول کارى هستم،مردم برایم هدایایى مىآورند،چگونه است؟! حضرت در جواب فرمود:چه شده است که عُمّال ما از هدایا سخن مىگویند! آیا اگر در خانه مىنشستند کسى به آنان هدیه مىداد؟! ٢
پیامها:
١-مالکیّت باید از راه صحیح باشد.مانند:حیازت،تجارت،زراعت،صنعت، ارث،هدیه،امثال آن،ولى تصرف از طریق باطل و رشوه ایجاد مالکیّت نمىکند. «لا تَأْکُلُوا اموال الناس بِالْباطِلِ»
٢-جامعه در حکم یک پیکر واحد است. «بَیْنَکُمْ، أَمْوالَکُمْ»
٣-رشوه،حرام است و انسان حقّ ندارد براى تصاحب اموال مردم رشوه دهد.
«تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکّامِ لِتَأْکُلُوا فَرِیقاً مِنْ أَمْوالِ النّاسِ»
٤-اسلام،مردم را مالک اموالشان مىداند. «أَمْوالِ النّاسِ»
٥-لغزشهاى آگاهانه خطرناک است. «وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ»