اعتقادات( ۱۵ ):بازهم فلسفه آفات وشرور
از آنجا که مشکل آفات و شرور و حوادث ناگوار و ناخوشایند براى بسیارى از مطالعه کنندگان بحث خداشناسى وتوحیدى مشکل قابل لحظه اى ،است باز هم ناچاریم بحث و تحلیل دیگرى روى این مسئله داشته باشیم و فلسفه هایى راکه درباره شرور و آفات گفتیم ادامه دهیم. * * * 5- مشکلات و فراز و نشیب ها به زندگى روح مى دهد شاید درک این مسئله براى بعضى مشکل باشد که مواهب و نعمت ها اگر مستمر ویکنواخت باشند ارزش و اهمیّت خود د از راست مى دهند. امروز ثابت شده که اگر جسمى را در وسط اطاقى بگذارند و از تمام اطراف نور قوى و یکسان به آن تابنده شود و خود جسم و اطاق نیز کام ال صاف و مُدّور باشد هرگز آن جسم را نمى توان مشاهده ،کرد ،زیرا همیشه سایه ها وقتى در کنار نور قرار مى گیرد ابعاد جسم رامشخّص مى کند وآن از رااطراف خود جدا مى سازد ما ومى توانیم آن راببینیم. ارزش مواهب زندگى نیز بدون سایه هاى کم رنگ وپررنگ مشک لت هرگز قابل مشاهده نیست. اگر در تمام عمر بیمارى وجود نداشت لذت لمتى هرگز احساس نمى ،شد به دنبال یک شب تب داغ و سوزان و سردرد شدید و جانکاه است که صبحگاهان به هنگام قطع تب و درد چنان طعم لمتى در ذائقه انسان شیرین مى گردد که هر زمان بهیاد آن شب بحرانى ورنج مى افتد متوجّه مى شود چه گوهر پرارزشى به نام لمتى در اختیار دارد. اصالت زندگى یکنو اخت- حتّى مرفّه ترین زندگى ها - خسته کننده وبى روح و مرگبار است، بسیار دیده شده که افرادى به خاطر یک زندگى مرفّه و خالى از هر گونه ناراحتى و رنج آنچنان خسته شده اند که دست بهخودکشى زده یا ودائماً از زندگى خود شکایت دارند. شما هیچ معمار با ذوقى را پیدانمى کنید که دیوارهاى یک سالن بزرگ را مانند دیوار یک زندان صاف و یکنواخت کند، بلکه با فراز و نشیب و پیچ و خم ها بهاصط لح به آن حالت مى دهد. چرا جهان طبیعت این قدر زیباست؟
چرا منظره جنگل هایى که بر روى کوهپایه ها مى روید ونهرها بهصورت مارپیچ از لبه لى در ختان کوچک و بزرگش مى گذرد آن قدر جالب ودل انگیز است؟! یک دلیل روشن آن عدم یکنواختى است. نظام«نور » و«ظلمت » و آمد و شد شب و روز که قرآن در آیات مختلفش روى آن تکیه کرده یک اثر مهمّش پایان دادن به زندگى یکنواخت انسان ،هاست چرا که اگر همواره خورشید در یک گ ،وشه آسمان یکنواخت به کره زمین مى ،تابید نه تغییر حالتى داشت و نه پرده لیى شب جاى آن را مى ،گرفت گذشته ازاشکالات دیگر، در مدت کوتاهى همه انسان ها خسته مى شدند. روى این حساب باید قبول کرد که حداقل بخشى از مشک لت و حوادث ناگوار زندگى این فلسفه را دارد که به بقیه زندگى روح مى دهد وآن راشیرین وقابل تحمل مى ،سازد ارزش نعمت ها راآشکار مى ،کند به و انسان امکان مى دهد که از مواهبى که در دست دارد حداکثر بهره بردارى کند. * * * 6- مشک لت خودساخته! نکته دیگرى که در آخرین مرحله این بحث اشاره به آن را ضرورى مى دان یم این است که بسیارى از مردم در محاسبه علل و عوامل حوادث ناگوار و مصائب گاهى گرفتار اشتباه مى شوند وظلم هایى که بهدست انسان هاى ستمگر انجام شده است به حساب بى عدالتى دستگاه آفرینش مى ،گذارند وبى نظمى کار بشر را به حساب بى نظمى سازمان خلقت. مث ال گاهىایراد مى کنند «چرا هر چه سنگ است براى پاى لنگ است! ؟» چرا زلزله ها در شهرها خسارت کمى ایجاد مى کند امّا در روستاها قربانیان زیادى مى گیرد وگروه کثیرى زیر آوار مى ،مانند این چه عدالتى است؟ اگر بنا هست لیى قسمت شود چرا یکسان قسمت نمى شود؟ چرا باید همیشهلبه تیز حوادث دردناک متوجّه مستضعفین باشد؟ چرا در بیمارى هاى عمومى وهمه گیر بیشتر این گروه قربانى مى شوند؟
غافل از این که هیچ کدام ازاینها مربوط بهدستگاه آفرینش وخلقت و عدالت خداوند نیست، اینها نتیجه ظلم و استعمار و استثمار انسان ها نسبت بهیکدیگر است. اگر روستانشینان به خاطر ظلم شهرنشینان در محرومیّت و فقر شدید نباشند و بتوانند خانه هایى محکم و مقاوم مانند آنها بنا ،کنند چرا زلزله این همه از آنها قربانى بگیرد و از دیگران بسیار کم؟ امّا هنگامى که خانه هاى آنها ازیک مشت گل یاسنگ وچوب که گاهى حتى در میان آنها کم ترین گچ وسیمانى بهکار نمى رود به وطور ساده روى هم چیده شده و با یک حرکت شدید باد یا تکان خفیف زمین فرو مى ،ریزد نباید انتظار داشت وضع بهتر از آن باشد، امّا این چه ربطى به کار خدا دارد؟ نباید مانند آن شاعر، خرده گیرى کرده بگوییم «یکى راداده اى صد ناز ونعمت » در حالى که دیگرى را بر خاک ذلّت نشانده ،اى یکى راکاخ نشین کرده اى و دیگرى را کوخ نشین! باید این انتقادها را متوجّه وضع ناموزون و نظام غلط جامعه کرد. باید به پا خاست و به این بى عدالتى هاى اجتماعى پایان داد . بامحرومیت و اگر همهقشرها از تغذیه کافى و بهداشت و درمان لزم بهره مند باشند در برابر بیمارى ها همگى پرقدرت و پرمقاومت خواهند بود. امّا هنگامى که وضع غلط نظام اجتماعى یک جامعه و استثمار حاکم بر آن به یکى آن قدر امکانات مى دهد که حتّى سگ وگربه خانگیش داراى پزشک ودرمان ودارو است امّا دیگرى ابتدایى ترین وسیله بهداشى را براى پرورش نوزادش ندارد چنین صحنه هاى،ناگوار فراوان بهچشم مى خورد. به جاى این که در این گونه موارد ایراد بر کار خدا بگیریم باید ایراد بر کار خود بگیریم.باید به ظالم بگوییم ظلم مکن. و باید به مظلوم بگوییم زیربار ظلم مرو! و باید کوشش کنیم که همه افراد یک جامعه از حداقل وسایل بهداشتى و درمانى و غذا و مسکن و فرهنگ و آموزش و پرورش بهره مند باشند. لصه این که نباید ماگناه خود به راگردن نظام خلقت بیندازیم.
کى خداوند به ما چنین زندگى را تحمیل کرده؟ و کجا چنیننظامى را توصیه فرموده است؟ البته او ما را آزاد آفریده، چرا که آزادى رمز تکامل و ترقّى ماست. ولى این ماییم که از آزادى خود سوءِ استفاده مى کنیم وظلم وستم بر دیگران روا مى داریم ونتیجه این ظلم وستم بهصورت نابسامانى هاى اجتماعى خودنمایى مى کند. امّامتأسّفانه این اشتباه دامن گیر گروه زیادى شده وحتّى نمونه هاى آن در اشعار شعراى معروف دیده مى شود. قرآن مجید در یک جمله کوتاه و پر معنى مى فرماید: ( ان هلل ال یظلم الناس شیئا ولکن الناس انفسهم یظلمون);(1) «خداوند کم ترین ظلمى بهکسى نمى کند ولى مردم بهخویشتن ظلم وستم روا مى دارند». و به این ترتیب به پایان بحث فلسفه شرور و آفات مى ،رسیم هر چند سخن در این زمینه بسیار است، امّا براى یک بحث کوتاه و فشرده همین مقدار کافى به نظر مى رسد. 1. سوره یونس، آیه44. فکر کنید و پاسخ دهید 1- چرا بحث فلسفه آفات وشرور را در ضمن سه درس ادامه دادیم؟ 2- یکنواخت بودن زندگى چه اثر سوئى مى گذارد؟ وآیا کسى رادیده اید که اززندگى مرفّه خود رنج ببرد؟ 3- از فلسفه نظام نور و ظلمت در جهان آفرینش چه مى دانید؟ 4- آیا همه مصائبى که در جامعه وجود دارد مربوط به نظام آفرینش است یا ما نیز در آن سهمى داریم؟
