اعتقادات(۹ ):دوستی حشرات وگلها
در یک روز از روزهاى بهار که هوا کم کم رو به گرمى مى رود سرى بهباغ ها و مزارع سرسبز و زیبا بزنید; دسته هاى زیادى ازحشرات ،کوچک زنبوران ،عسل مگس هاى ،ط لئى پروانه ،ها وپشه هاى ریز را مى بینید که آهسته وبدون سر وصدا به هر طرف مى دوند; ازروى این گل برخاسته به سراغ دیگرى مى روند از واین شاخه به شاخه دیگر پرواز مى نمایند. چنان گرم فعالیت و کارند، که گویا نیروى مرموزى مانند یک کارفرماىِ جدّى با لى سر آنها ایستاده و مرتباً به آنها فرمان مى دهد; بال ها وپاهاى آنها که آغشته به گرد زردرنگ گلهاست قیافه کارگرانى که لباس کار مى پوشند وبا لقه و جدّیّت در کارگاه خود مشغول به کارند; به آنها داده است. راستى هم مأموریت و کار مهمّى دارند، این مأموریت به قدرى بز رگ است که پروفسور رلئون برتن در این باره مى گوید: «کمتر کسى مى داند که بىوجود حشرات سبدهاى ما از میوه خالى خواهد ماند»... و ما این جمله را به گفته او اضافه مى کنیم که: «براى سال هاى بعد باغ ها ومزارع ماآن طراوت و سرسبزى وخرّمى به راکلّى از دست خواهد داد »بنابراین حشرات در واقع پرورش دهندگان میوه ها و تهیه کنندگان بذر گل ها هستند. حتماً مى پرسید چرا؟ براى این که حسّاس ترین عمل حیاتى گیاهان یعنى ِعمل لقاح به کمک آنها انجام مى ،گیرد لبد این نکته تا راکنون شنیده اید که گل ها مانند بسیارى ازحیوانات داراى دو قسمت نر وماده هستند که تاتلقیح وپیوند میان آنها صورت نگیرد; تخم و دانه و به دنبال آن میوه به دست نخواهد آمد. ولى هیچ فکر کرده اید که قسمت هاى مختلف گیاه که حس وحرکتى ندارد چگونه به سوى هم جذب مى شوند وچگونه گرده هاى نر که در حکم نطفه مرد (اسپرماتوزوئید) هستند با تخمک ها که حکم نطفه ماده (اوول ) رادارند ترکیب مى گردند و مقدّمات ازدواج میان آنها فراهم مى شود؟ بادها.
ولى این موضوع به همین سادگى که ما خیال مى کنیم نیست واین ازدواج مبارک و میمون و پربرکت که به خواستگارىِ حشرات صورت مى گیرد; تاریخچه و تشریفات و ماجراى طو لنى و شگفت انگیزى دارد که یک فراز آن رادر این جا ازنظر شما مى گذاریم. دو دوست قدیمى و صمیمى: دانشمندان علوم طبیعى پس از مطالعاتى به این نتیجه رسیده اند که گیاهان وگل ها در نیمه دوم دوران دوم زمین شناسى بهوجود آمده ،اند وعجب این که در همین ،دوران حشرات نیز پیدا شدند واین ،دو همیشه در طول تاریخ پرماجراى آفرینش، به صورت دو دوست صمیمى و باوفا زندگى کرده و مکمل وجود یکدیگر بوده اند. گل ها براى جلب محبّت وشیرین کردن کام دوستان ،همیشگى نوش یعنى شیرینى بسیار خوش طعمى در بن خود ذخیره کرده اند وهنگامى که حشرات براى جابه جا کردن گرده هاى نر وفراهم آوردن مقدمات لقاح وبارورى قدم رنجه کرده به ودرون گل وارد مى شوند !این شیرینى به رارایگان در اختیار آنها مى ،گذارند این قند مخصوص و پر ارزش به قدرى در ذائقه حشرات خوش طعم است که آنها را بى اختیار به سوى خود مى کشاند. عدّه اى ازگیاه شناسان معتقدند که رنگ زیبا وعطر مطبوع گل ها نیز نقش مهمّى در جلب حشرات بسوى گل ها دارند; آزمایش هاى مختلفى که روى زنبوران عسل به عمل آمده ثابت مى کند که آنها رنگ ها را تشخیص مى دهند وبوى گل ها را درک مى کنن د در واقع این گل ها هستند که خود رابراى حشرات مى آرایند وخوشبو مى ،کنند بهطورى که پروانه هاى باذوق وزنبوران عسل خوش سلیقه ،را بهسوى خود مى ،کشانند آنها هم باآغوش باز این دعوت راپذیرفته به وزودى مقدّمات کار را فراهم ساخته و شیرینى آن را هم مى خورن د. و همین شیرینى و قند مخصوص است که عالى ترین غذاى حشرات محسوب مى شود وهنگامى که روى هم انباشته شد، عسل را تشکیل مى ،دهد زیرا حشرات موقعى که بهسراغ گل ها مى آیند مقدارى ازاین شیرینى رامى خورند ومقدار بیشترى راِمانند مهمان ِهاى پررو !همراه خود برده در لنه خود ذخیره مى ،کنند این پیمان محبّت و دوستى که بر اساسِ منافع متقابل قرار دارد همواره بین گل ها وحشرات بوده و خواهد بود. درسى از توحید:
هنگامى که انسان این نکات شگفت انگیز رادر زندگى حشرات وگل ها مطالعه مى کند; بى اختیار ازخود مى پرسد :این پیمان محبّت و دوستى را چه کسى میان گل ها وحشرات بسته؟ این شیرینى مخصوص و نوش خوش طعم را که به گل ها داده؟ این رنگ جالب و زیبا و این عطر مطبوع را چه کسى به گل ها بخشیده که حشرات به راسوى خود دعوت کند؟ این پاها و اندام ظریف حشرات، پروانه ،ها زنبورهاى ،عسل زنبوران لئى را که به آنها داده تا براى نقل و انتقال گرده گل ها مجهز وآماده باشند؟ چرا زنبوران مدتى رو به سوى یک نوع گل خاصى مى نهند وچرا تاریخ حیات وزندگى گل ها وحشرات در جهان آفرینش باهم آغاز مى گردد؟ آیا هیچ کس- هر قدر هم لجوج باشد، مى تواند باور کند که این همه جریان ها بدون نقشه وطرح قبلى صورت گرفته؟ وقوانین بى شعور طبیعى خود بهخود این صحنه هاى حیرت انگیز به راوجود آورده است؟ نههرگز... قرآن مجید مى گوید: و اوحى ربک الى النحل أَنْ اتخذى من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون ثم کلى من کل الثمرات فاسلکى سبل ربک ذل ل(1); «پروردگار تو به زنبور عسل الهام داد که در کوه ها ودرختان وداربست ها خانه اختیار کن، سپس از تمام گل ها ،بنوش ودر راهى که پروردگارت تعیین کرده با آرامى گام بردار». * * * 1. سوره نحل، آیات56 و51. فکر کنید و پاسخ دهید:
1- شیرینى بن گل ها ورنگ وبوى آنها چه فایده اى دارد؟ 2- از شگفتى هاى زندگى زنبوران عسل چه مى دانید؟
