آیا امام سجاد (ع) با عمویش محمدحنفیه اختلافاتی داشتند؟

به مناسبت ولادت امام سجاد علیه السلام به قولی (15/ جمادی الأولی/ 38 ق)

داستان محاکمه محمد بن حنفیه با امام سجاد (ع) در باب امامت و شهادت حجر الاسود به امامت زین العابدین (ع) در منابع امده است. در مدح محمد بن حنفیه نیز روایاتی...

آیا ایشان (امام سجاد)با عمویش محمدحنفیه اختلافاتی داشتند؟

داستان محاکمه محمد بن حنفیه با امام سجاد (ع) در باب امامت و شهادت حجر الاسود به امامت علی بن الحسین (ع)  در  منابع  امده است. در مدح محمد بن حنفیه نیز روایاتی نقل شده،از جمله دانشمندان رجالی  در کتاب های خود از حضرت رضا (ع) روایت کرده ‏اند   :

«ان المحامدة تأبی أن یعصی الله عز و جل؛

محمدها خودداری می‏کنند از اینکه خدا نافرمانی شود».

راوی گوید:از حضرت پرسیدم:محمدها چه کسانی هستند؟

فرمود: محمد بن جعفر،محمد بن ابی بکر،محمد بن ابی حذیفه و محمد بن حنفیه... (1)

بیان ماجرای اختلاف بین محمد حنفیه و امام سجاد:

ابو خالد کابلی(2) روایت کرده که پس از شهادت امام‏ حسین (ع) و بازگشت امام سجاد (ع) به مدینه ما در مکه بودیم.محمد بن حنفیه مرا خواست و به من گفت:نزد علی بن الحسین برو و بدو بگو:من پس از دو برادرم حسن و حسین بزرگ ترین فرزندان امیر مؤمنان هستم . به جانشینی ایشان از شما سزاوارترم . شایسته آن است که امامت را به من واگذار نمایی . اگر می‏خواهی داوری را انتخاب کن تا ما محاکمه خود را به نزد او بریم!

ابو خالد گوید: نزد علی بن الحسین (ع) رفتم . پیغام محمد را رساندم . حضرت فرمود : نزد وی بازگرد و بگو:ای عمو! از خدا بترس . آنچه را خداوند برای تو مقرر نفرموده،ادعا نکن! اگر حاضر به پذیرش حق نیستی ،حاکم میان من و تو حجر الاسود باشد. اگر حجر الاسود به او پاسخ داد،  امام است!

ابو خالد گوید: پاسخ را برای محمد بردم . او نیز حاضر به محاکمه  نزد حجر الاسود گردید.هر دوی آنان نزد حجر الاسود رفتند .با آن ها بودم.در این وقت علی بن الحسین (ع) رو به محمد کرده ،فرمود:عمو جان !سالمندتر از من هستی. اینک گام پیش نه و از حجر الاسود بخواه برای تو گواهی دهد!

محمد پیش رفت و دو رکعت نماز به جای آورد و دعاهایی خواند. سپس از حجر الاسود خواست تا اگر امامت حق اوست، برای وی شهادت و گواهی دهد، ولی حجر الاسود گواهی نداد.آن گاه علی بن الحسین (ع) برخاست و دو رکعت نماز خوانده ،گفت:

ای سنگی که خداوند تو را گواه زائرانی از بندگان خود قرار داده که به زیارت خانه‏اش می‏آیند، اگر می‏دانی که صاحب امر امامت من هستم و امام که اطاعتش بر همه بندگان خدا واجب است منم،گواهی ده تا عمویم بداند که در این باره حقی در امامت ندارد!

 خداوند آن سنگ را به زبان آورد و به زبان عربی آشکاری گفت:«یا محمد بن علی سلم الامر الی علی بن الحسین فانه الامام المفترض الطاعة علیک و علی جمیع عباد الله دونک و دون الخلق اجمعین؛

ای محمد بن علی،امامت را به علی بن الحسین واگذار ، زیرا آن امامی که اطاعتش بر تو و بر همه بندگان خدا واجب است، اوست، نه تو و نه هیچ شخص دیگری از مردم.

در این وقت محمد بن حنفیه پای علی بن الحسین (ع) را بوسه زد و گفت:امامت از آن توست ! (3)

برخی به دنبال این روایت گفته اند : محمد بن حنفیه این کار را برای رفع شبهه مردم انجام داد و گرنه خود به امامت

 حضرت معتقد بود. (4)

  از امام صادق (ع) روایت شده :محمد بن حنفیه از دنیا نرفت تا آن گاه که به امامت علی بن الحسین (ع) اقرار نمود. (5)

پی‏نوشت‏ها:

1. الغارات،إبراهیم بن محمد الثقفی،ج2،ص752،،تحقیق : السید جلال الدین الحسینی الأرموی المحدث؛

 اختیار معرفة الرجال،الشیخ الطوسی،ج1،ص286،تحقیق : تصحیح وتعلیق : میر داماد الأسترابادی / تحقیق : السید مهدی الرجائی،سال چاپ : 1404،چاپخانه : بعثت - قم،ناشر : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث؛

شرح أصول الکافی،مولی محمد صالح المازندرانی،ج6،ص290،چاپ : الأولی،سال چاپ : 1421 - 2000 م،ناشر : دار إحیاء التراث العربی للطباعة و النشر و التوزیع - بیروت - لبنان؛

معجم رجال الحدیث،السید الخوئی،ج16،ص167،چاپ : پنجم،سال چاپ : 1413 - 1992 م؛

قاموس الرجال،الشیخ محمد تقی التستری،ج9،ص20،چاپ : اول،سال چاپ : 1419 ه‍/ قم،ناشر : مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.

2. آورده‌اند که ابو خالد در مدت ملازمت با محمد بن حنیفه از اشارات وی درباره مقام والای امام سجاد(ع) و احترام فوق العاده‌ای که محمد برای آن امام قائل بود و نیز با راهنمایی و اصرار یحیی بن ام طویل،به دیدار امام نائل شد . چون امام او را با نام دوران کودکیش (کنکر)خطاب کرد،بر امامت  حضرت یقین آورد.آن گاه به ملازمت ایشان درآمد . چنان پایگاهی یافت که وی را یکی از ثقات و حواریون امام دانسته‌اند. دایره  المعارف بزرگ اسلامی ،ج5،ص424

 3. الخرائج والجرائح،قطب الدین الراوندی،ج1،ص258،تحقیق : مؤسسة الإمام المهدی (ع) / بإشراف السید محمد باقر الموحد الأبطحی،چاپ : اول،سال چاپ : ذی الحجة 1409،چاپخانه : العلمیة - قم،ناشر : مؤسسة الإمام المهدی - قم المقدسة؛

بحار الأنوار، علامة المجلسی ،ج46،ص30، سال چاپ : 1403 - 1983 م ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت - لبنان؛

مناقب آل أبی طالب،ابن شهر آشوب،تحقیق : لجنة من أساتذة النجف الأشرف،سال چاپ : 1376 - 1956 م،ناشر : مطبعة الحیدریة - النجف الأشرف؛

 إعلام الوری بأعلام الهدی،ج1 ،ص486،الشیخ الطبرسی،تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث،چاپ : اول، سال چاپ : ربیع الأول 1417،چاپخانه : ستارة - قم،ناشر : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث - قم المشرفة.

4.مدینة المعاجز،السید هاشم البحرانی،ج4،ص287تحقیق : مؤسسة المعارف الإسلامیة بإشراف الشیخ عزة الله المولائی،چاپ : اول،سال چاپ : 1414،چاپخانه : حافظ،ناشر : مؤسسة المعارف الإسلامیة - قم - ایران.

5. کمال الدین- ترجمه کمره‏ای ،ج1 ،ص116،ناشر: اسلامیه‏،مکان چاپ: تهران‏،سال چاپ: 1377،نوبت چاپ: اول‏.