تفسیرقرآن:سوره آل عمران؛آیه 14
«١٤»زُیِّنَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
عشق و علاقه به زنان و فرزندان و اموال زیاد از طلا و نقره و اسبان ممتاز و چهارپایان و کشتزارها که همه از شهوات و خواستههاى نفسانى است، در نظر مردم جلوه یافته است،(در حالى که)اینها بهرهاى گذرا از زندگانى دنیاست و سرانجام نیکو تنها نزد خداوند است.
نکتهها:
«قَناطیر»جمع«قِنطار»به معناى مال زیاد است و آمدن کلمهى«مُقَنطرة»به دنبال آن، براى تأکید بیشتر است.نظیر اینکه بگوییم:آلاف و الوف،هزاران هزار.
«خَیل»به معناى اسب و اسب سوار،هر دو آمده است و«مُسَوّمة»یعنى نشاندار.اسبهایى که به خاطر زیبایى اندام و یا تعلیمى که مىدیدند،داراى برجستگىهاى خاصّى مىشدند،به آنها«خیل مسومة»مىگفتند.
جلوه کردن دنیا در نظر انسان،گاهى از طریق خیالات شخصى و گاهى از سوى شیطان و گاهى از جانب اطرافیان متملّق صورت مىگیرد.از طریق اوهام شخصى: «یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً» ١و «فَرَآهُ حَسَناً» ٢و از سوى شیطان: «زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ» ٣و از طرف اطرافیان متملّق «زُیِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ» ٤
مصادیق جلوههاى دنیا که در آیه ذکر شده،با توجّه به زمان نزول آیه است و مىتواند در هر زمانى مصادیق جدیدى داشته باشد.طلا و نقره،کنایه از ثروتاندوزى،و اسب کنایه از مرکب و وسیلهى نقلیّه است.
سؤال: بااینکه خداوند زینت بودن مال و فرزند را پذیرفته است؛ «اَلْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدنیا» ١پس چرا این آیه در مقام انتقاد است؟
پاسخ:زینت بودن چیزى،غیر از دلبستگى به آن است.در این آیه انتقاد از دلبستگى شدید است که از آن به «حُبُّ الشَّهَواتِ» تعبیر مىکند.
کلمهى«بَنین»شامل دختران نیز مىشود،نظیر اینکه مىگوییم:عابران محترم از پیادهرو حرکت کنند که شامل زنان عابر نیز مىشود.
امام صادق علیه السلام با استناد به «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ...» فرمودند:مردم در دنیا و آخرت از چیزى بیشتر از زنان لذّت نمىبرند...اهل بهشت نیز بیش از هر چیز به نکاح تمایل دارند تا خوردنىها و آشامیدنىها. ٢
این روایت حکمت تقدّم«النّساء»را بر دیگر موارد بیان مىکند.
پیامها:
١-علاقهى طبیعى به مادّیات،در نهاد هر انسانى وجود دارد،آنچه خطرناک است،فریب خوردن از زینتها و جلوههاى آن و عدم کنترل دلبستگىهاست. «زُیِّنَ لِلنّاسِ...»
٢-جلوهى دنیا براى مردمِ عادّى است،نه افراد فرزانه. «زُیِّنَ لِلنّاسِ» چنانکه در نظر همسر فرعون که فرزانهى تاریخ است،کاخ و طلاى او بىارزش است.
«نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ» ٣
٣-علاقهى بیش از حدّ به زن و فرزند،بیش از هر چیز مایهى دلبستگى انسان به دنیا مىگردد. «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ»
٤-مراقب باشیم که زینتها و جلوههاى دنیا،مقدّمهى غفلت از آخرت است.
«زُیِّنَ لِلنّاسِ... وَ اللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»
٥-یکى از عوامل بدعاقبت شدن،شیفتگى و دلبستگى به دنیاست.زیرا عاقبت نیکو تنها نزد خداست. «زُیِّنَ لِلنّاسِ... وَ اللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ» ٦-یکى از شیوههاى تربیتى،تحقیر مادّیات و بیان عظمت معنویات است. «ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»
٧-بهترین راه براى کنترل علائق مخرّب،مقایسه آن با الطاف جاودانهى الهى است. «وَ اللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»