چرا حروف مقطعه؟ مى دانیم در آغاز بسیارى ازسوره هاى قرآن «حروف مقطعه» مانند :«الم» « والمر» « ویس» آمده است. یکى از اسرار و فلسفه هاى این «حروف مقطعه» طبق بعضى ازروایات اس لمى آن است که خداوند نشان دهد یک چنین معجزه بزرگ و جاویدانى، یعنى قرآن چگونه از این حروف ساده«الفبا »که ساده ترین مصالح ساختمانى !محسوب مى شوند بهوجود آمده، و چگونه یک چنین لم بزرگى از حروف و الفاظى ساخته شده است که هر کودک چند ساله قادر بر تکلم به آن است، و راستى پیدایش این امر مهم از چنان موادى، برترین اعجاز است. اکنون این سؤال پیش مى آید که قرآن از چه نظر معجزه است، آیا تنها از نظر فصاحت و لغت، و به تعبیر دیگر: شیرینى عبارات و رسا بودن تعبیرات، و نفوذ فوق العاده ،آن از یا وجنبه هاى دیگر؟ حقیقت این است که هرگاه به قرآن از زوایاى مختلف بنگریم از هر زاویه، و از هر دریچه یکى از چهره هاى اعجاز آن آشکار مى گردد; ازجمله: 1- فصاحت و لغت، شیرینى و کشش فوق العاده وجاذبه عجیب الفاظ ومفاهیم. 2- ارائه محتواى عالى از هر نظر، مخصوصاً عقائد خالى از هر گونه خرافات.
3- معجزات علمى: یعنى پرده برداشتن از روى مسائلى که انسان تا آن زمان به آن دست نیافته بود! 4- پیشگویى صریح و دقیق از پاره اى امسائل آینده( .اخبار غیبى قرآن) 5- عدم تضاد و اخت لف و پراکنده گویى... و جهاتى دیگر. بحث درباره همه این مسائل پنجگانه بسیار دامنه دار ،است امّا مادر ضمن چند درس گوشه هاى جالبى ازآن رامورد بررسى قرار مى دهیم: 1- فصاحت و لغت مى دانیم هر سخن داراى دو جنبه است :«الفاظ» « ومحتوى». هرگاه الفاظ و کلمات زیبا، شایسته و داراى انسجام و پیوند لزم و خالى از پیچیدگى بوده باشد، و نیز جمله بندى ها معنى ومراد به راطور کامل به و صورتى دلنشین و پرجاذبه پیاده کند آن لم را فصیح و بلیغ مى گویند. قرآن درست داراى این دو ویژگى در حدّ اعلى است، به طورى که تا کنون کسى نتوانسته است آیات و سوره هایى بااین کشش وجاذبه و،شیرینى وآهنگ زیبا بیاورد. در درس هاى گذشته خواندیم که «ولید بن مغیره» برگزیده مشرکان عرب از شنیدن آیاتى از قرآن هیجان زده شد و در فکر فرو رفت و بعد از مدّتى فکر و مطالعه براى مبارزه با قرآن به سران قریش دستور داد بگویند قرآن«سحر » است و محمّد«ساحر»! این نسبت را کراراً به پیامبر اس لم(صلى هلل علیه وآله وسلم) دادند، اگرچه مى خواستند ای ازن راه مذمت کنند امّا در حقیقت ستایش رسائى کردند. زیرا این نسبت یک اعتراف ضمنى درباره نفوذ خارق العاده قرآن ،است بهطورى که از طریق معمول نمى توان آن راتوجیه ،کرد وباید آن رایک جاذبه مرموز وناشناخته دانست. امّا آنها به جاى این که حقیقت راپذیرا گردند وآن ،را معجزه بشمرند و ایمان بیاورند«ره افسانه زدند » و به بیراهه گام نهادند و گفتند سحر است!
در تاریخ اسلام بسیار دیده شده که افرادى خشن و پرخاشگر همین که خدمت پیامبر مى رسیدند وآیات قرآن رامى شنیدند یک باره تغییر مسیر داده و نور اس لم در قلبهایشان درخشیدن مى ،گرفت این بهخوبى نشان مى دهد که جاذبه قرآن وفصاحت وب لغت آن معجزه است. راه دور نرویم، هم اکنون تمام کسانى که با ادبیات عرب آشنا هستند هر قدر قرآن را مى خوانند وتکرار مى کنند بیشتر لذت مى برند که سیر وخسته نمى شوند. تعبیرات قرآن بسیار دقیق و حساب ،شده توأم باعفت بیان و متانت، و در عین حال صریح و گویا، و در مورد لزوم قاطع و کوبنده است. ذکر این نکته لزم است که عرب در آن عصر از نظر ادبیات، زبانى بسیار پیشرفته داشت، و نمونه هاى اشعار عصر ،جاهلیت هم اکنون ازبهترین نمونه هاى اشعار عرب محسوب مى شود. معروف است همه ساله گروهى از بزرگ ترین ادباى حجاز جمع مى ،شدند وعالى ترین نمونه هاى شعر خود رادر بازار عکاظ که یک مرکز «تجارتى، ادبى »بود ارائه مى دادند وبهترین آنها به عنوان «شعر سال» برگزیده مى ،شد وآن رامى نوشتند ودر خانه کعبه آویزان مى کردند که در عصر ظهور پیامبر( صلى هلل علیه وآله وسلم) هفت نمونه از آن به نام«معلقات سبع »وجود داشت. امّا بعد از نزول قرآن آنها را چنان بى رنگ در برابر فصاحت وب لغت آن یافتند که یکى را پس از دیگرى از آنجا بیرون آوردهو به طاق فراموشى زدند! مفسران قرآن در آیات مختلف به ریزه کارى هاى عجیب آیات تا آن جا که در توان داشتند اشاره کرده ،اند وشما مى توانید بامراجعه به آنها بهحقیقت آنچه در با ال گفتیم آشناتر شوید.(1) آشنایى با قرآن نشان مى دهد که این گفته پیامبر اسلام( صلی اله علیه وآله وسلم)کم ترین اغراقى ندارد که فرمود: «ظاهره انیق و باطنه عمیق ال تحصى عجائبه و ال تبلى غرائبه; قرآن ظاهرش آراسته و زیبا و باطنش ژرف و عمیق است. شگفتى هاى قرآن به شماره در نمى آید و عجائب قرآن هرگز کهنه نمى شود(1)». امیرمؤمنان على(علیه الس لم) شاگرد بزرگ مکتب قرآن نیز در نهج البلاغه در همین زمینه مى گوید: « فیه ربیع القلب و ینابیع العلم و ما للقلب لء غیره; بهار دل ها در قرآن ،است وچشمه هاى دانش ازآن مى ،جوشد وبراى قلب وجان آدمى صیقلى برتر ازآن نیست(2)»!
* * * 1. به تفسیر نمونه در این زمینه مراجعه نمایید. 2. کافى، ج2 ، ص600 - وسائل، ج4 ، ص121. 5. نهج البلاغه خطبه 165. فکر کنید و پاسخ دهید 1- فلسفه حروف مقطعه قرآن چیست؟ 2- آیا قرآن فقط از یک نظر معجزه است؟ یا از چند نظر؟ 3- چرا مخالفان، پیامبر اس لم(صلى هلل علیه وآله وسلم) را«ساحر »مى خواندند؟ 4- فرق میان«فصاحت » و«ب لغت »چیست؟ 5- «معلقات سبع »مربوط به کدام دوران و مفهومش چیست؟
